Ιάκωβος ό του Άλφαίου

Πλην του Ιακώβου, γιου του Ζεβεδαίου, και δεύτερος απόστολος του Κυρίου έχει το όνομα τούτο, αλλά ήταν γιός του Άλφαίου (Ματθ. 10, 3. Μάρκ. 3, 18. Άουκ. 6, 15. Πράξ. 1, 13). Πλην του ονόματος του στην Καινή Διαθήκη δεν αναφέρονται άλλες πληροφορίες για τον Ιάκωβο. Μία εξήγηση μπορεί να είναι ότι ήταν άνθρωπος ταπεινός και θα του άρεσε περισσότερο να ακούει παρά να ομιλεί. Ή έλλειψη όμως πληροφοριών δεν σημαίνει ότι δεν είχε την αξία του, αφού ό Ιησούς τον έκρινε κατάλληλο για να τον κάνει μαθητή και απόστολο του.

Κατά την παράδοση κήρυξε στην Αίγυπτο, βρήκε δε μαρτυρικό θάνατο στην πόλη Όστρακίνη. Ή μνήμη του στις 9 Οκτωβρίου.

Ματθαίος ό ευαγγελιστής

Ό Ματθαίος ή Λευΐς, γιός του Άλφαίου (Μάρκ. 2, 14) ασκούσε το επάγγελμα του τελώνη στην Καπερναούμ. Ήταν δηλαδή αρμόδιος για την είσπραξη των φόρων. Ιδιαίτερα την εποχή του Χρίστου ή φορολογία ήταν δυσβάσταχτη και οι τελώνες είχαν καταντήσει μια πληγή: ήταν άδικοι και άρπαγες τόσο για να ικανοποιούν τις ρωμαϊκές Αρχές όσο και για να θησαυρίζουν οι ίδιοι. Και είχαν καταντήσει τόσο μισητοί ώστε οι άνθρωποι των χρόνων εκείνων να θεωρούν ως πλέον αμαρτωλούς τούς τελώνες και τις πόρνες.

Εξαίρεση φαίνεται ότι αποτελούσε ό Ματθαίος. Γι' αυτό και όταν τον είδε ό Ιησούς να κάθεται στο τελωνείο... του λέει- ακολούθησε με. Κι εκείνος σηκώθηκε και τον ακολούθησε (Ματθ. 9, 9) για να γίνει μαθητής και απόστολος και μάλιστα συγγραφέας του πρώτου Ευαγγελίου. Το περιεχόμενο του οποίου «προϋποθέτει αναγνώστες ιουδαίο χριστιανούς πού είναι εξοικειωμένοι με την Παλαιά Διαθήκη και τις ιουδαϊκές παραστάσεις και αντιλήψεις. Αποτελεί κατά κάποιο τρόπο το συνδετικό κρίκο μεταξύ Π. και Κ. Διαθήκης, όπως συνάγεται τόσο από τη γενεαλογία του Ιησού, με την οποία αρχίζει, όσο και από τη σταθερή συνήθεια του ευαγγελιστή να παρουσιάζει τα σχετικά με τη ζωή* τη διδασκαλία, το θάνατο και την ανάσταση του Ιησού ως πραγματοποίηση των προρρήσεων της Π. Διαθήκης».

Ό απόστολος Ματθαίος έζησε ασκητικά. Κήρυξε στην Παλαιστίνη και την Αιθιοπία. Ή μνήμη του στις 16 Νοεμβρίου.

Θωμάς, ο λεγόμενος Δίδυμος

(Ίω. 20, 24. 21, 2). Εβραίος από τη Γαλιλαία ό απόστολος Θωμάς αναφέρεται τρεις φορές στο Ευαγγέλιο τού Ιωάννου. Από τις τρεις αυτές αναφορές συμπεραίνουμε ότι υπήρξε από τούς πλέον αφοσιωμένους μαθητές του Χριστού και τον αδικούν αθέλητα όσοι του έχουν προσάψει το χαρακτηρισμό «άπιστος Θωμάς». Και να γιατί: Όταν ό Κύριος είπε στους μαθητές του να πάνε στη Βηθανία γιατί είχε πεθάνει ό φίλος του Λάζαρος, εκείνοι τον απέτρεπαν: Διδάσκαλε, μόλις τώρα οι Ιουδαίοι ζητούσαν να σε λιθοβολήσουν, κι εσύ θες να πάς πάλι εκεί; (Ίω. 11, 8).Όμως ό Θωμάς είπε στους άλλους μαθητές: Πάμε κι εμείς, να πεθάνουμε μαζί του (Ίω. 11, 16), πού δείχνει την αγάπη και την αφοσίωση του στον Κύριο.

Όταν άλλη φορά -κατά το Μυστικό Δείπνο- ό Ιησούς λέει στους μαθητές του να έχουν εμπιστοσύνη στον Θεό και στον ίδιο και ότι ξέρουν το δρόμο πού οδηγεί εκεί πού πηγαίνει ό ίδιος, ό Θωμάς του λέει: Κύριε, δεν ξέρουμε πού πηγαίνεις- πώς λοιπόν μπορούμε να ξέρουμε την οδό πού οδηγεί εκεί; (Ίω. 14, 5). Για να πάρει την απάντηση: Εγώ είμι ή οδός και ή αλήθεια και ή ζωή.

Τέλος, κατά την πρώτη εμφάνιση του Χρίστου μετά την ανάσταση του στους μαθητές, από το χώρο πού ήταν συγκεντρωμένοι και κρύβονταν «διά τον φόβον των Ιουδαίων», απουσίαζε ό Θωμάς. Όταν οι άλλοι μαθητές του έλεγαν ότι είδαν αναστημένο το Χριστό, εκείνος εξέφρασε τις αμφιβολίες του, ζητώντας χειροπιαστές αποδείξεις. Το Ευαγγέλιο δεν αναφέρει το λόγο απουσίας του, αλλά οι άγιοι Πατέρες επισημαίνουν ότι κατ' οικονομίαν του Θεού απουσίαζε, για να υπάρχει μία επιπλέον επιβεβαίωση της Αναστάσεως. Κι αυτή έλαβε χώρα μεθ' ημέρας οκτώ (Ίω. 20, 26-29), όταν ό Θωμάς είδε τον Κύριο. Και όχι μόνο δεν θέλησε να βάλει το δάκτυλο του επί τον τύπον των ήλων, αλλά μες απ' την καρδιά του διεκήρυξε: ό Κύριος μου και ό Θεός μου.

Ό απόστολος Θωμάς κήρυξε τό λόγο του Θεού στα μέρη της Συρίας και στις 'Ινδίες, πιθανόν δε και στην Αρμενία. Βρήκε μαρτυρικό θάνατο στην πόλη Καλαμίνα των Ινδιών. Ή μνήμη του τιμάται στις 6 'Οκτωβρίου.

Ναθαναήλ, ο και Βαρθολομαίος

Γεννημένος στην Κανά της Γαλιλαίας, κατοικούσε στη Βηθσαϊδά. Ήταν φίλος τού Φιλίππου, μέσω τού οποίου γνώρισε το Χριστό. Όταν μαζί με το φίλο του πλησίασε τον Κύριο, εκείνος είπε: Να ένας γνήσιος Ισραηλίτης, χωρίς δόλο μέσα του (Ίω. 1, 48).

Επειδή ήταν από αυτούς πού περίμεναν με λαχτάρα τον ερχομό τού Μεσσία, δεν δυσκολεύτηκε να αναγνωρίσει αμέσως στο πρόσωπο τού Χριστού τον Αναμενόμενο. Γι' αυτό και διεκήρυξε χωρίς δισταγμό: Διδάσκαλε, εσύ είσαι ό Υιός τού Θεού, εσύ είσαι ό βασιλιάς τού 'Ισραήλ (Ίω. 1, 50).

Ως μαθητής και ακόλουθος τού Κυρίου άκουσε τη διδασκαλία του, είδε τα θαύματα του, βίωσε το Πάθος και την Ανάσταση του. Μετά δε την Πεντηκοστή, «πλήρης Πνεύματος Αγίου», κήρυξε -κατά την παράδοση- το Ευαγγέλιο στην Αρμενία, ακόμα και στις Ινδίες προτού φτάσει εκεί ο απόστολος Θωμάς. Μαρτύρησε στην πόλη Νίσιβη της Αρμενίας, όπου και διασώζονται πολλές παραδόσεις για τον ίδιο και το αποστολικό του έργο. Κατ' άλλη παράδοση σταυρώθηκε στην Ούρβανούπολη και το λείψανο του φυλαγμένο σε μολύβδινη θήκη το έριξαν στη θάλασσα, για να φτάσει ως τη Σικελία όπου ενταφιάστηκε, καθώς γράφει ό άγιος Νικόδημος ό Αγιορείτης.

Ή μνήμη του τιμάται στις 11 Ιουνίου, ή δε μετακομιδή των λειψάνων στις 25 Αυγούστου.

Φίλιππος ό θεσπέσιος

Οι σημαντικότερες πληροφορίες για τα αφορώντα στο μαθητή και απόστολο τού Χρίστου Φίλιππο περιέχονται στο κατά Ιωάννην ευαγγέλιο.

Καταρχήν εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι αν και ό ίδιος, όπως και οι λοιποί απόστολοι, είχαν εβραϊκή καταγωγή, αυτός είχε ελληνικό όνομα. Ή επικρατέστερη εξήγηση είναι ότι προφανώς άνηκε στους «ελληνιστές», μιλούσε την ελληνική και γι' αυτό όταν μία ομάδα Ελλήνων θέλησαν να δουν τον Ιησού, τον Φίλιππο πλησίασαν πρώτα (Ίω. 12, 20-23).

Όντας μαθητής Ιωάννου τού Βαπτιστού κλήθηκε από τον Κύριο στο αποστολικό αξίωμα (Ίω. 1, 44). Και έσπευσε αμέσως να μεταφέρει την είδηση και στον αδελφικό του φίλο Ναθαναήλ: Αυτόν πού προανήγγειλε ό Μωυσής στο νόμο και οι προφήτες, τον βρήκαμε είναι ό Ιησούς, ό γιος τού Ιωσήφ από τη Ναζαρέτ (Ίω. 1, 46). Γίνεται πιστός ακόλουθος και μαθητής. Αναφέρεται στο θαύμα χορτασμού των πεντακισχιλίων (Ίω. 6, 5-6), καί κατά το Μυστικό Δείπνο, όταν λέει στον Ιησού -δεϊξον ήμΐν τόν Πατέρα και αρκεί ήμιν (Ίω. 14, 8).

Μετά την Ανάληψη τού Κυρίου και την Πεντηκοστή, αφού κήρυξε το Ευαγγέλιο στην Παλαιστίνη, κληρώθηκε να συνεχίσει την αποστολική του δράση στη Σκυθία -βαρβαρική χώρα βορείως τού Εύξεινου Πόντου. Κατά μία παράδοση έφτασε μέχρι και την Αθήνα, ενώ κήρυξε και στη χώρα των Πάρθων, τη Φρυγία, τη Λυκαονία και την Ίεράπολη, όπου και βρήκε μαρτυρικό θάνατο. Εκτενή βιογραφία του αγίου Φιλίππου συνέγραψε ό βυζαντινός λόγιος Νικήτας ό Παφλαγών (Migne, Ρ.0.105, 164-196).

Ή μνήμη τού αποστόλου τιμάται τη 14η Νοεμβρίου.

Ιωάννης, ό ευαγγελιστής και θεολόγοι

Γιος τού Ζεβεδαίου και της Σαλώμης, αδελφός τού αποστόλου Ιακώβου, ήταν ό νεότερος σε ηλικία μαθητής τού Κυρίου, αφού προηγουμένως υπήρξε και μαθητής Ιωάννου τού Προδρόμου. Ψαράς κι αυτός στο επάγγελμα, ακολούθησε πρόθυμα την κλήση τού Ιησού Χρίστου.

Εξαιτίας της αρετής, της αφοσιώσεως και της αγάπης του υπήρξε ό μαθητής όν ήγάπα ό 'Ιησούς (Ίω. 13, 23) και άνηκε στο στενό πυρήνα των τριών αποστόλων τού Κυρίου. Από τις αναφορές στο πρόσωπο του των ιερών Ευαγγελίων, των Πράξεων των Αποστόλων, των Επιστολών τού Ιδίου και της Αποκαλύψεως, γνωρίζουμε για τον άγιο Ιωάννη τα κύρια σημεία της ζωής και της δράσεως του:
Υπήρξε ό μαθητής πού δεν εγκατέλειψε το Διδάσκαλο του και στις πιο δύσκολες στιγμές των Παθών και της Σταυρώσεως. Τον ακολούθησε στην αυλή τού Άννα και τού Καϊάφα, πάνω στο Γολγοθά, βοήθησε τον Ιωσήφ και το Νικόδημο κατά την Αποκαθήλωση και την Ταφή, έτρεξε πρώτος στο Μνημείο για να διαπιστώσει την εκ νεκρών Ανάσταση του... και συμμορφούμενος προς την ύστατη παραγγελία τού Κυρίου Ιδού ή μήτηρ σου, απ εκείνης της ώρας έλαβεν ό μαθητής (την Παναγία) εις τα ίδια (Ίω. 19, 27), για να την προστατεύει.

Ή δράση του ως αποστόλου κάλυπτε κατά τα πρώτα χρόνια την Παλαιστίνη/Έτσι, ήταν εκεί όταν μαρτύρησε ό αδελφός του Ιάκωβος, έλαβε μέρος στην Αποστολική Σύνοδο τού 49 ή 50 μΧ. στα Ιεροσόλυμα και κήδευσε την Ύπεραγία Θεοτόκο, στη Γεθσημανή, όταν «ό Υιός και Θεός της» παρέλαβε το πνεύμα της.

Στη συνέχεια πορεύθηκε στη Μικρά Ασία όπου έδρασε αποστολικά επί δεκαετίες, με έδρα την Έφεσο. Με το κήρυγμα, τα θαύματα, την αγάπη και το άγιο παράδειγμα του συντέλεσε στην προσέλκυση πλήθους ειδωλολατρών στη χριστιανική πίστη. Επί των χρόνων όμως τού αυτοκράτορα της Ρώμης Δομιτιανοΰ κηρύχθηκε μεγάλος διωγμός κατά των χριστιανών. Τότε συνελήφθη και ό Ιωάννης και εξορίστηκε εν τη νήσω τη καλούμενη Πάτμω, διά τον λόγον τού Θεου και διά την μαρτυρίαν 'Ιησού Χρίστου (Άποκ. 1, 9).Εξόριστος εκεί και ζώντας μαζί με το μαθητή του Πρόχορο μέσα σε μία σπηλιά, άκουσε πίσω του μία φωνή βροντερή σαν σάλπιγγα, πού έλεγε: Γράψε αυτό πού βλέπεις σε βιβλίο... (Άποκ. 1, 10-11)."Έτσι συνέταξε το βιβλίο Αποκαλύψεως», το τελευταίο της Καινής Διαθήκης, το όποιος προκαλούσε και προκαλεί πάντοτε το ιδιαίτερο ενδιαφέρον των αναγνωστών του. Ή μελέτη του όμως χρειάζεται προσοχή και πιο μεγάλη ή ερμηνεία του. Διαφορετικά ελλοχεύει ό κίνδυνος παρερμηνειών και παρεξηγήσεων, πού δημιουργούν φοβίες και πανικό (θόρυβος για το «σφράγισμα» τού αντίχριστου, το «666»), ή και αιρέσεις.

Πλην Αποκαλύψεως» ό άγιος' Ιωάννης συνέγραψε και το 4ο ιερό Ευαγγέλιο, το όποιο ή αρχαία εκκλησιαστική παράδοση χαρακτηρίζει «πνευματικό» γιατί σ' αυτό «βρίσκει κανείς μία ατμόσφαιρα υψηλότερη και πνευματικότερη», διακηρύσσεται ή ενσάρκωση τού Θεού Λόγου και αποκαλύπτεται ή «δόξα» του, αποκορύφωμα της οποίας είναι ό σταυρός, ή ανάσταση και ή επιστροφή τού Ιησού στον Θεό Πατέρα. Επίσης συνέταξε και απέστειλε την Α' επιστολή πού απευθύνει σε πολλές Εκκλησίες, τη Β ' προς κάποια συγκεκριμένη πού δεν κατονομάζει, και τη Γ ' επιστολή «πρός τόν άγαπητόν Γάιον».
Ό απόστολος Ιωάννης, ό «υιός τής βροντής» όπως τον είχε αποκαλέσει ό Κύριος (Μάρκ. 3, 17), τελειώθηκε εν ειρήνη σε βαθύτατο γήρας (άνω των 100 ετών). Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό ότι κατά τα τελευταία έτη τής ζωής του επισκεπτόταν τούς χριστιανούς υποβασταζόμενος και μη μπορώντας να πει πολλά, συνιστούσε «τεκνία, αγαπάτε αλλήλους». Ό δε εκκλησιαστικός ιστορικός Εύσέβιος διασώζει τη συγκινητική ιστορία τού χριστιανού νέου ο όποιος παραστράτησε και έγινε λήσταρχος, ό Ιωάννης όμως, αν και υπερήλικας, τον αναζήτησε στο κρυσφύγετό του και όταν τον βρήκε, τον έκανε να μετανοήσει και να σωθεί (ΒΕΠΕΣ 19, 265-66).

Ή μνήμη τού ευαγγελιστού Ιωάννου τού θεολόγου τιμάται στις 8 Μαΐου και στις 26 Σεπτεμβρίου (ή Μετάστασις του).

Πέτρος ο Πρωτόθρονος

Προετοιμασμένος πνευματικά και ό Πέτρος, όπως ό αδελφός του Ανδρέας, για τον ερχομό του Μεσσία και Λυτρωτή, δέχθηκε χωρίς δισταγμό την πρόσκληση του Κυρίου να τον ακολουθήσει και αντί ψαράς να γίνει στο έξης «αλιεύς ανθρώπων». Ήταν μάλιστα τόσο μεγάλη ή πίστη του και ή ομολογία ότι ό Χριστός είναι ό Γιός του Θεού του ζώντος (Ματθ. 16, 16), ώστε να ακούσει από τα θεϊκά χείλη του Κυρίου: Μακάριος είσαι, Σίμων, γιέ του Ίωνά, γιατί αυτό δεν σου το αποκάλυψε άνθρωπος άλλα ό ουράνιος Πατέρας μου. Κι εγώ λέω σε σένα ότι εσύ είσαι ό Πέτρος και πάνω σ' αυτή την πέτρα [δηλαδή την ομολογία] θα οικοδομήσω τήν Έκκλησία μου, και δεν θα την κατανικήσουν οι δυνάμεις του άδη. Θα σου δώσω τα κλειδιά πού ανοίγουν την πόρτα της βασιλείας των ουρανών, και ότι κρατήσεις ασυγχώρητο στη Γή θα είναι ασυγχώρητο και στους ουρανούς- και ότι συγχωρήσεις στη γη θα είναι συγχωρημένο και στους ουρανούς (Ματθ. 16, 17-19).
Τα λόγια βέβαια αυτά δεν αναφέρονται μόνο στον Πέτρο άλλα και στους λοιπούς αγίους αποστόλους, αφοί ό Κύριος μετά την Ανάσταση του έδωσε και σ' αυτούς την εξουσία να συγχωρούν τα αμαρτήματα όσων μετανοούν (Ίω. 20, 23).

Ό απόστολος Πέτρος, μαζί με τον Ιάκωβο και Ιωάννη, άνηκε, όπως σημειώσαμε ήδη, στο στενότερο κύκλο των μαθητών του Χριστού (Θαβώρ, σπίτι Ίαείρου, κήπο της Γεθσημανή). Διακρινόταν για το θερμό ζήλο, τον αυθορμητισμό, τον ενθουσιασμό, άλλα και την εύκολη εναλλαγή των συναισθημάτων του. Τίποτε δεν τον άφηνε αδιάφορο ή αμέτοχο: Στο όρος Θαβώρ, βλέποντας τον μεταμορφωμένο Κύριο, προτείνει να στήσουν τρεις σκηνές και να μείνουν εκεί. Στην τρικυμισμένη λίμνη, ενώ οι λοιποί μαθητές φοβούνται μη τυχόν καταποντιστούν, εκείνος ζητά από τον Ιησού -πού τον θεωρούσε φάντασμα- να του επιτρέψει να περπατήσει όπως εκείνος πάνω στα κύματα. Όταν ό Κύριος θέλησε να πλύνει τα πόδια των μαθητών του, ό Πέτρος αρχικά αντιδρά έντονα, ύστερα όμως τον παρακαλεί να του πλύνει όχι μόνο τα πόδια, άλλα και το κεφάλι και τα χέρια. Αργότερα δηλώνει πώς θα ακολουθήσει το Χριστό όπου κι αν πάει, όντας πρόθυμος να θυσιάσει και τη ζωή του ακόμα (παρόλο πού στην αυλή του αρχιερέως τον αρνήθηκε τρεις φορές...). Δεν διστάζει να κόψει το αφτί του υπηρέτη στον κήπο της Γεθσημανή, πιστεύοντας ότι έτσι προστατεύει το Διδάσκαλο του. Σπεύδει μαζί με τον Ιωάννη στο Μνημείο για να διαπιστώσει αν πράγματι αναστήθηκε ό Χριστός, καθώς έλεγαν οι Μυροφόρες γυναίκες. Πετάγεται από τη βάρκα και βγαίνει πρώτος κολυμπώντας για να προσκυνήσει τον αναστημένο Ιησού όταν εμφανίστηκε στην ακρογιαλιά της Γαλιλαίας και υπέδειξε που να ρίξουν και πάλι τα άδεια δίχτυα.

Μετά την επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος, την Πεντηκοστή, άρχισε ή αποστολική δράση των μαθητών του Κυρίου, με πρωταγωνιστικό ρόλο του αποστόλου Πέτρου. Σε πολλά κεφάλαια των Πράξεων των Αποστόλων περιγράφεται με λεπτομέρειες ή προσφορά του Πέτρου στη διάδοση της νέας πίστεως, όπως: Το κήρυγμα μετά την επιφοίτηση, τη θεραπεία του εκ γενετής χωλού από τον Πέτρο, τη φυλάκιση του, το περιστατικό με τον Ανανά και τη Σαπφείρα, τη σύλληψη και την αγόρευση του στο Συνέδριο, την αποστολή του στη Σαμάρεια και τή Λύδδα, την ανάσταση της Ταβιθά, τη συνάντηση του με τον εκατόνταρχο Κορνήλιο μετά από το αποκαλυπτικό όραμα για τα καθαρά ή ακάθαρτα ζώα, τη νέα σύλληψη και φυλάκιση του από το βασιλιά Ηρώδη καθώς και τη θαυματουργική απελευθέρωση του από άγγελο Κυρίου, τη συμμετοχή του στην αποστολική Σύνοδο στα Ιεροσόλυμα, τη συνάντηση του με τον απόστολο Παύλο και τον άδελφόθεο Ιάκωβο στα Ιεροσόλυμα (Γαλ. 2, 9) και στην Αντιόχεια (Γαλ. 2,11) κλπ. Σύμφωνα με πληροφορίες των εκκλησιαστικών ιστορικών (Ευσέβιος, Ωριγένης) ό απόστολος Πέτρος κήρυξε το Ευαγγέλιο στην Ιουδαία, τη Σαμάρεια, τον Πόντο, τη Γαλατία, την Καππαδοκία, τη Βιθυνία και την Ασία. Για το αν πήγε στη Ρώμη για να διαδώσει τη χριστιανική πίστη δεν υπάρχουν βεβαιωμένες πληροφορίες. Ή άποψη μάλιστα ότι υπήρξε επίσκοπος της πόλης αυτής είναι μεταγενέστερη παράδοση και δεν στηρίζεται στις πηγές, ενώ το όνομα του δε αναφέρεται στον αρχαιότερο επισκοπικό κατάλογο της Εκκλησίας της Ρώμης. Πιθανό έτος άφιξης του στη Ρώμη, έστω κι αν δεν διέδωσε εκεί την πίστη, είναι λίγο πριν το έτος 64, οπότε έγινε ό φοβερός διωγμός κατά των χριστιανών με διαταγή του Νέρωνα, μαρτύρησε δε και ό απόστολος Πέτρος.

Έκτος από το προφορικό κήρυγμα του, έγραψε και τις δύο «καθολικές» επιστολές, πού τις απευθύνει στους χριστιανούς Πόντου, Γαλατίας, Καππαδοκίας, Ασίας και Βιθυνίας.

Ή μνήμη του τιμάται στις 29Ίουνίου (μαζί με του αποστόλου Παύλου) και στις 30 του μηνός (Σύναξις των αγίων αποστόλων).